Gerechtstolken slaken noodkreet
Wettelijk kader moet tolken en vertalers houvast bieden
BRUSSEL - Chinese restauranthouders, Poolse verpleegsters of Russische truckers: vandaag kan iedereen beëdigd gerechtstolk of -vertaler worden. De Belgische Kamer van Vertalers, Tolken en Filologen pleit voor een wettelijke kwaliteitsnorm, een correct loon en een uniforme deontologische code. Hoeveel nationale databanken ons land ook telt, van gerechtstolken bestaat er geen. Elk gerechtelijk arrondissement werkt met een eigen lijst van beëdigde tolken en vertalers. Tolken vertalen (simultaan) in de rechtszaal, vertalers doen hun werk schriftelijk en op voorhand. Ooit zijn al die mensen 'gescreend' om te weten of ze geschikt waren voor de job, hoewel dat niet bepaald volgens geijkte criteria gebeurde. 'Tot enkele jaren geleden stonden er zelfs mensen zonder verblijfsvergunning op die lijsten. Bij gebrek aan wettelijke ankerpunten is elke rechtbankvoorzitter koning in zijn eigen rijk', verklaart Doris Grollmann van de Belgische Kamer van Vertalers, Tolken en Filologen.Gevolg is dat de kwaliteit van de vertalingen danig verschilt. Sinds 1975 organiseert de Belgische Kamer op vraag van een aantal rechtbanken (onder anderen Brussel, Luik, Charleroi, Bergen, Hoei, Neufchâteau en aan Vlaamse kant soms Hasselt, red.) elk jaar een taalexamen, maar verplicht is dat niet. Antwerpen leidt in samenwerking met de Lessius Hogeschool kwaliteitsvolle mensen op, andere hoven en rechtbanken hanteren dan weer helemaal geen kwaliteitstoets. Ook qua deontologische code is het diversiteit troef.
Corruptie
De rechter kan in theorie zelfs zijn eigen poetsvrouw oproepen, en dat zegt niet eens iets over haar bekwaamheid: de woordenschat, zin voor nuance én voor ethiek kunnen bij een poetsvrouw beter zijn dan bij sommige beëdigde vertalers. Vooral bij de 'exotische talen' laat de kwaliteit soms te wensen over, terwijl net die tolken en vertalers het meest verdienen: 57,5 euro per uur om te tolken van/naar het Japans of Chinees (tegenover 33 euro voor de Europese talen en gebarentaal) of 36 euro per pagina (tegenover een schamele 7,95 euro per vertaalde pagina Nederlands-Frans).'De sector lijdt onder het gebrek aan kwaliteitscontrole', resumeert Rita Roggen, vicevoorzitster van de Belgische Kamer. 'Bovendien is er geen enkele sanctie. Als iemand duidelijk niet voldoet of zijn boekje te buiten gaat, wordt die gewoon niet meer opgeroepen.' Zo is het al voorgevallen dat een vertaler van dezelfde maffiaclan blijkt te zijn als de gearresteerde. Of één van de schakels is in een ketting van mensenhandel. In bepaalde grootsteden wil men alleen nog werken met Belgische tolken als er mensen van Oost-Europese afkomst in de beklaagdenbank zitten: met Oost-Europese tolken kwamen er te vaak vodden van.
Corruptie is een plaag waar de sector niet van gespaard blijft. Het gebeurt dat malafide tolken en vertalers de zaalwachter of deurwaarder smeergeld toestoppen in ruil voor een gunst of een dichtgeknepen oog. Eind 2009 arresteerde het Brusselse parket vier ervaren tolken die een lucratief handeltje in valse papieren bleken te runnen.
Flauw gevallen
Omgekeerd staan niet alle goede tolken en vertalers te springen om een rechtszaak te doen. Een voorbeeld uit Leuven, van anderhalf jaar geleden. Liefst vijf beëdigde tolken haakten af voor een proces tegen twee overvallers van Albanese origine. En alsof de duivel ermee gemoeid was, viel de zesde tolk flauw op weg naar het gerechtshof. De strafrechter kon niet anders dan de zaak uitstellen.Een en ander staat niet los van de slechte betaling van gerechtstolken en -vertalers. Onder meer in Brussel en Antwerpen trok de sector al aan de alarmbel om een correct loon te eisen. 'Wie kwaliteitsvolle vertalingen wil, zal het kostenplaatje zien stijgen', aldus de Belgische Kamer. Maar er is geen ontkomen aan. Rita Roggen: 'Europa geeft ons tot eind oktober 2013 de tijd om een regeling voor tolk- en vertaaldiensten in strafprocedures uit te werken. In Nederland en Duitsland heeft men al zo'n regeling, het Verenigd Koninkrijk is er ook recent mee aan de slag gegaan.'
Kamerlid Sonja Becq (CD&V) heeft oren naar de verzuchtingen van de sector. Zij heeft haar wetsvoorstel voor een specifiek statuut voor gerechtstolken en -vertalers van onder het stof gehaald. Het voorstel behelst de oprichting van een nationaal Register van beëdigd tolken en vertalers, en de inrichting van een examen dat georganiseerd wordt door Selor. Becq wil haar voorstel zo snel mogelijk agenderen in de commissie Justitie, ze maakt zich sterk er een meerderheid voor te kunnen vinden.
Auteur: Marjan Justaert
